عفونت دندان و لثه چیست؟ پیشگیری و درمان

عفونت دندان و لثه ، که به آن آبسه دندان نیز گفته می‌شود، یکی از مشکلات شایع و دردناک دهان و دندان است که می‌تواند در هر سنی و برای هر فردی رخ دهد. این عارضه، در اثر نفوذ باکتری‌ها به پالپ دندان (بافت نرم داخل دندان که شامل عصب و عروق خونی است) یا بافت‌های اطراف دندان ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به درد شدید، تورم، التهاب و حتی عوارض جدی‌تری شود. عفونت دندان، اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به استخوان فک و سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند. در این مقاله جامع، به بررسی کامل دلایل عفونت دندان می‌پردازیم و تمامی جنبه‌های آن را از جمله علل، انواع، علائم، روش‌های تشخیص، گزینه‌های درمانی و راه‌های پیشگیری، مورد بررسی قرار می‌دهیم.

دلایل عفونت دندان

عفونت دندان و لثه، معمولاً در اثر عوامل زیر ایجاد می‌شود:

• پوسیدگی دندان (Tooth Decay): پوسیدگی دندان، شایع‌ترین دلایل عفونت دندان است. باکتری‌های موجود در دهان، از قندها و مواد غذایی باقی‌مانده روی دندان‌ها تغذیه می‌کنند و اسید تولید می‌کنند. این اسید، به تدریج مینای دندان را از بین می‌برد و باعث ایجاد حفره در دندان می‌شود. اگر پوسیدگی به موقع درمان نشود، می‌تواند به پالپ دندان برسد و باعث عفونت دندان شود.
• شکستگی دندان (Tooth Fracture): شکستگی دندان، می‌تواند راه را برای ورود باکتری‌ها به پالپ دندان باز کند و باعث عفونت دندان شود.
• بیماری‌های لثه (Periodontal Disease): بیماری‌های پیشرفته لثه، می‌توانند باعث تحلیل لثه و استخوان فک شوند و راه را برای نفوذ باکتری‌ها به ریشه دندان و ایجاد عفونت باز کنند.
• درمان‌های دندانپزشکی ناموفق: در برخی موارد، درمان‌های دندانپزشکی مانند عصب‌کشی یا پر کردن دندان، ممکن است به طور کامل موفقیت‌آمیز نباشند و باعث ایجاد عفونت در آینده شوند.
• ضربه به دندان (Trauma): ضربه شدید به دندان، می‌تواند باعث آسیب به پالپ دندان و ایجاد عفونت شود.
• دندان قروچه (Bruxism): دندان قروچه (فشار دادن یا ساییدن دندان‌ها به هم)، می‌تواند باعث سایش مینای دندان، ایجاد ترک‌های ریز و در نهایت، عفونت دندان شود.
• ضعف سیستم ایمنی بدن

انواع عفونت دندان

عفونت دندان، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• عفونت پری‌اپیکال (Periapical Abscess): این نوع عفونت، در نوک ریشه دندان ایجاد می‌شود و معمولاً در اثر پوسیدگی‌های عمیق، شکستگی دندان یا درمان‌های دندانپزشکی ناموفق رخ می‌دهد.
• عفونت پریودنتال (Periodontal Abscess): این نوع عفونت، در بافت‌های اطراف دندان (لثه و استخوان فک) ایجاد می‌شود و معمولاً در اثر بیماری‌های پیشرفته لثه رخ می‌دهد.

**علائم و نشانه‌های عفونت دندان**

علائم عفونت دندان، بسته به نوع و شدت عفونت، متفاوت است. برخی از شایع‌ترین علائم عفونت دندان عبارتند از:

• درد شدید دندان (Toothache): درد، شایع‌ترین علامت عفونت دندان است. این درد، می‌تواند مداوم یا ضربان‌دار باشد و ممکن است هنگام جویدن، گاز گرفتن یا نوشیدن مایعات سرد یا گرم، تشدید شود.
• حساسیت دندان (Tooth Sensitivity): حساسیت دندان به سرما، گرما، شیرینی و ترشی، می‌تواند نشانه عفونت دندان باشد.
• تورم لثه یا صورت (Swelling): تورم لثه، صورت یا فک، می‌تواند نشانه عفونت دندان باشد.
• قرمزی لثه (Redness): قرمزی لثه در اطراف دندان عفونی، می‌تواند نشانه التهاب باشد.
• بوی بد دهان (Bad Breath): بوی بد دهان، می‌تواند نشانه عفونت دندان یا بیماری‌های لثه باشد.
• طعم بد در دهان (Bad Taste): طعم بد در دهان، می‌تواند نشانه عفونت دندان باشد.
• تب (Fever): تب، می‌تواند نشانه عفونت شدید باشد.
• احساس ناخوشی عمومی (Malaise): احساس خستگی، ضعف و بی‌حالی، می‌تواند نشانه عفونت باشد.
• مشکل در باز کردن دهان (Trismus): در برخی موارد، عفونت دندان می‌تواند باعث اسپاسم عضلات فک و مشکل در باز کردن دهان شود.
• ترشح چرک از لثه (Pus Discharge): ترشح چرک از لثه، نشانه قطعی عفونت دندان است.
• بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن

تشخیص عفونت دندان

برای تشخیص عفونت دندان، دندانپزشک، اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• معاینه دهان و دندان: دندانپزشک، دندان‌ها، لثه‌ها و سایر بافت‌های دهان شما را به طور کامل معاینه می‌کند.
• پرسش در مورد سابقه پزشکی و دندانپزشکی: دندانپزشک، در مورد سابقه پزشکی شما، داروهای مصرفی، حساسیت‌های دارویی، سابقه دندان درد و علائم فعلی شما سوال می‌کند.
• عکس‌برداری (رادیوگرافی): عکس‌برداری از دندان، به دندانپزشک کمک می‌کند تا عفونت، میزان گسترش آن و وضعیت ریشه دندان و استخوان فک را بررسی کند.
• تست‌های تشخیصی: در برخی موارد، ممکن است دندانپزشک از تست‌های دیگری مانند تست ضربه، تست سرما یا تست الکتریکی برای بررسی وضعیت پالپ دندان استفاده کند.

درمان عفونت دندان

درمان عفونت دندان، به نوع، شدت و محل عفونت بستگی دارد. هدف اصلی درمان، از بین بردن عفونت، تسکین درد و حفظ دندان (در صورت امکان) است. برخی از گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• آنتی‌بیوتیک‌ها (Antibiotics): آنتی‌بیوتیک‌ها، برای از بین بردن باکتری‌های عامل عفونت تجویز می‌شوند. توجه داشته باشید که آنتی‌بیوتیک‌ها، به تنهایی نمی‌توانند عفونت دندان را درمان کنند و باید همراه با سایر درمان‌های دندانپزشکی استفاده شوند.
• تخلیه آبسه (Incision and Drainage): اگر عفونت دندان باعث ایجاد آبسه شده باشد، دندانپزشک ممکن است با ایجاد یک برش کوچک در لثه، چرک را تخلیه کند.
• عصب‌کشی (Root Canal Treatment): اگر عفونت به پالپ دندان رسیده باشد، دندانپزشک، عصب‌کشی انجام می‌دهد. در این روش، پالپ عفونی برداشته می‌شود، کانال ریشه دندان تمیز و ضدعفونی می‌شود و سپس با مواد مخصوص پر می‌شود.
• کشیدن دندان (Extraction): اگر عفونت دندان به حدی شدید باشد که قابل درمان نباشد یا دندان به شدت آسیب دیده باشد، دندان کشیده می‌شود. پس از کشیدن دندان، می‌توان از روش‌های جایگزینی دندان مانند ایمپلنت، بریج یا دندان مصنوعی استفاده کرد.
• جراحی لثه (Gum Surgery): در برخی موارد، برای درمان عفونت‌های پریودنتال، ممکن است نیاز به جراحی لثه باشد.
• مسکن ها

مراقبت‌های خانگی برای تسکین درد عفونت دندان

در کنار درمان‌های دندانپزشکی، می‌توانید با انجام برخی اقدامات در خانه، به تسکین درد و ناراحتی ناشی از عفونت دندان کمک کنید:

• استفاده از مسکن‌های بدون نسخه: می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد استفاده کنید.
• شستشوی دهان با آب نمک ولرم: شستشوی دهان با آب نمک ولرم (نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب ولرم)، می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
• استفاده از کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد روی گونه (در ناحیه درد)، می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند.
• پرهیز از مصرف غذاهای سفت، شیرین، ترش، گرم و سرد: این غذاها می‌توانند درد و حساسیت دندان را تشدید کنند.
• رعایت بهداشت دهان و دندان: با وجود درد، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به آرامی ادامه دهید.
• استفاده از دهانشویه های ضد عفونی کننده

توجه: این اقدامات، فقط برای تسکین موقت درد هستند و نمی‌توانند جایگزین درمان‌های دندانپزشکی شوند. در صورت بروز عفونت دندان، حتماً در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از عفونت دندان

با رعایت نکات زیر، می‌توان از بروز عفونت دندان پیشگیری کرد:

• رعایت بهداشت دهان و دندان:
  • حداقل دو بار در روز (صبح و شب) با استفاده از مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
  • حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
  • از دهانشویه ضدعفونی کننده استفاده کنید.
• رژیم غذایی سالم:
  • مصرف غذاهای شیرین و چسبنده را محدود کنید.
  • از مصرف نوشیدنی‌های گازدار و اسیدی خودداری کنید.
  • میوه و سبزیجات تازه را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• مراجعه منظم به دندانپزشک:
  • هر شش ماه یکبار برای معاینه و چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
  • در صورت بروز هرگونه مشکل، در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
• استفاده از محافظ دهان:
  • اگر ورزش‌های پربرخورد انجام می‌دهید، از محافظ دهان استفاده کنید.
  • اگر دندان قروچه دارید، از نایت گارد (محافظ دندان شبانه) استفاده کنید.
• ترک سیگار:
  • سیگار کشیدن، خطر بروز بیماری‌های لثه و عفونت دندان را افزایش می‌دهد.

**عوارض عدم درمان عفونت دندان**

عدم درمان عفونت دندان، می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود، از جمله:

• گسترش عفونت به استخوان فک (Osteomyelitis): این عارضه، می‌تواند باعث تخریب استخوان فک و نیاز به جراحی‌های پیچیده شود.
• گسترش عفونت به سایر قسمت‌های بدن (Cellulitis, Sepsis): عفونت دندان، می‌تواند به بافت‌های نرم صورت، گردن، سینوس‌ها و حتی مغز گسترش یابد و باعث عفونت‌های خطرناک و تهدید کننده حیات شود.
• از دست رفتن دندان: عفونت دندان، می‌تواند باعث لق شدن و از دست رفتن دندان شود.
• تشکیل کیست: عفونت مزمن دندان می‌تواند منجر به تشکیل کیست در استخوان فک شود.
• مشکلات قلبی: در موارد نادر، باکتری های عفونت دندان می توانند وارد جریان خون شده و باعث ایجاد مشکلات قلبی شوند.

نتیجه‌گیری

عفونت دندان، یک مشکل جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. با شناخت علل، علائم و روش‌های درمان عفونت دندان، می‌توانید در صورت بروز این مشکل، اقدامات لازم را به موقع انجام دهید و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کنید. به یاد داشته باشید که پیشگیری، همیشه بهتر از درمان است. با رعایت بهداشت دهان و دندان، رژیم غذایی سالم و مراجعه منظم به دندانپزشک، می‌توانید از بروز بسیاری از مشکلات دهان و دندان، از جمله عفونت دندان، پیشگیری کنید و لبخندی زیبا و سالم داشته باشید.

سوالات متداول درباره عفونت دندان

• آیا عفونت دندان، خود به خود درمان می‌شود؟

خیر، عفونت دندان، خود به خود درمان نمی‌شود و نیاز به درمان دندانپزشکی دارد. درمان‌های خانگی، فقط می‌توانند به طور موقت درد را تسکین دهند، اما نمی‌توانند عفونت را از بین ببرند.

• آیا می‌توانم برای درمان عفونت دندان، فقط از آنتی‌بیوتیک استفاده کنم؟

خیر، آنتی‌بیوتیک‌ها، به تنهایی نمی‌توانند عفونت دندان را درمان کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها، فقط باکتری‌ها را از بین می‌برند، اما نمی‌توانند علت اصلی عفونت (مانند پوسیدگی دندان یا شکستگی دندان) را برطرف کنند. بنابراین، باید همراه با آنتی‌بیوتیک، درمان‌های دندانپزشکی لازم (مانند ترمیم دندان، عصب‌کشی یا کشیدن دندان) نیز انجام شود.

• آیا عفونت دندان، مسری است؟

خود عفونت دندان، مسری نیست. اما باکتری‌های عامل عفونت، می‌توانند از طریق بزاق دهان به دیگران منتقل شوند. بنابراین، بهتر است از بوسیدن، استفاده از ظروف مشترک و تماس نزدیک با افراد دیگر، تا زمان بهبودی کامل خودداری کنید.

• آیا عفونت دندان، می‌تواند باعث مرگ شود؟

بله، در موارد نادر، عفونت دندان درمان نشده، می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و باعث عفونت‌های خطرناک و تهدید کننده حیات شود.

• آیا می‌توانم با وجود عفونت دندان، مسواک بزنم؟

بله، با وجود عفونت دندان، باید به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن ادامه دهید. اما این کار را به آرامی انجام دهید تا به لثه‌های ملتهب آسیب نرسانید.

• بهترین راه برای پیشگیری از عفونت دندان چیست؟ رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک بهترین راه پیشگیری است.
• آیا عفونت دندان عقل، خطرناک‌تر از عفونت سایر دندان‌ها است؟ عفونت دندان عقل به دلیل موقعیت آن در انتهای دهان و دسترسی دشوارتر برای تمیز کردن، می‌تواند خطرناک‌تر باشد و سریع‌تر به استخوان فک و فضاهای عمقی‌تر گسترش یابد.
• آیا عفونت دندان، می‌تواند باعث سردرد شود؟ بله، عفونت دندان، به خصوص عفونت دندان‌های فک بالا، می‌تواند باعث سردرد شود.